Το Γνωσιακό-Συμπεριφορικό Μοντέλο Ψυχοθεραπείας
Σύμφωνα λοιπόν με τη γνωσιακή-συμπεριφορική θεωρία, ο αρνητικός τρόπος σκέψης ευθύνεται για τα αρνητικά συναισθήματα και τις προβληματικές συμπεριφορές. Δηλαδή, κάθε φορά που σκεφτόμαστε αρνητικά, νιώθουμε δυσάρεστα και συμπεριφερόμαστε δυσλειτουργικά.
Αν ο αρνητικός τρόπος σκέψης παρατηρηθεί και ελεγχθεί, θα αντικατασταθεί με περισσότερο ρεαλιστικό, οπότε οι αλλαγές θα οδηγήσουν σε λιγότερο αρνητικά συναισθήματα και περισσότερο λειτουργικές συμπεριφορές.
Η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία αποτελεί τη πιο πρόσφατη θεραπευτική προσέγγιση. Η εφαρμογή του μοντέλου στηρίζεται στην επίλυση των προβλημάτων του θεραπευόμενου, εστιάζει σε αλλαγές κατά την διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας και σέβεται τις επιστημονικές και θεραπευτικές αξίες.
Περιλαμβάνει μια πληθώρα τεχνικών οι οποίες στοχεύουν στην αναδόμηση των δυσλειτουργικών σκέψεων, στο χειρισμό των αρνητικών συναισθημάτων και στην αντικατάσταση των προβληματικών συμπεριφορών. Η θεραπευτική διαδικασία έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια, η οποία εξελίσσεται σε 25 συνεδρίες ενώ παραμένει στο «εδώ και τώρα» χωρίς να δίνει έμφαση στην παιδική ηλικία και τις πρώτες ενδοοικογενειακές σχέσεις λαμβάνοντας βέβαια υπόψη την ύπαρξη αυτών ως ενισχυτικούς παράγοντες του παρόντος θέματος που καλείται να διαχειριστεί ο θεραπευόμενος.
Ο Γνωσιακός-Συμπεριφορικός Θεραπευτής
Ο γνωσιακός-συμπεριφορικός θεραπευτής χαρακτηρίζεται ως δάσκαλος, επιστήμονας και φιλόσοφος που εφαρμόζει τις ιδέες της επιστήμης στη πράξη. Ο θεραπευτής δεν είναι αυθεντία, είναι ο ειδικός που χρησιμοποιεί τις γνώσεις του και συνεργάζεται με το θεραπευόμενο για να τον βοηθήσει να βρει νέους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς. Λειτουργεί ως εκπαιδευτής αφού προτείνει τεχνικές τις οποίες σε συνεργασία με τον θεραπευόμενο ελέγχουν ως προς την ρεαλιστικότητα τους αξιολογώντας διαρκώς τη προσπάθεια και ενημερώνοντας τον θεραπευόμενο για την πορεία της θεραπείας.
Ο θεραπευτής υιοθετεί ένθερμη στάση ενισχύοντας τον θεραπευόμενο να οδηγηθεί στην ανακάλυψη των λύσεων του προβλήματος.
Ο θεραπευτής είναι αυθεντικός, πηγαίος χωρίς τυποποιήσεις, ευγενικός, ευέλικτος, διακριτικός και θετικός ως προς τη συνεργασία με τον θεραπευόμενο. Διακατέχεται από ενσυναίσθηση, την ικανότητα δηλαδή «να βλέπει μέσα από τα μάτια του θεραπευόμενου» κατανοώντας τις αντικειμενικές διαστάσεις του θέματος και πως αυτό επηρεάζει τη ζωή του θεραπευόμενου.
Η Θεραπευτική Σχέση
Η θεραπεία εστιάζεται στην ανεύρεση και τροποποίηση των μη ρεαλιστικών και δυσλειτουργικών σκέψεων και στην εκμάθηση νέων συμπεριφορών οδηγώντας σε λύσεις και επιφέροντας αλλαγές. Η σχέση οφείλει να είναι «αρκετά καλή» στηριζόμενη σε αμοιβαίο αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης ώστε οι θεραπευτικές παρεμβάσεις να εφαρμοστούν αποτελεσματικά. Η θεραπευτική σχέση δρα σε συγκροτημένο πλαίσιο προγράμματος, βήμα προς βήμα, ακολουθώντας πιστά τα θεραπευτικά όρια.
Η Θεραπευτική Διαδικασία
Ο θεραπευτής καλείται να κατανοήσει τον τρόπο σκέψης και δόμησης του κόσμου του θεραπευόμενου ορίζοντας τον γνωσιακό χάρτη του.
Από την άλλη πλευρά, ο θεραπευόμενος ορίζει τους στόχους της θεραπευτικής συνεργασίας εντοπίζοντας τις δυσλειτουργικές σκέψεις, τα αρνητικά συναισθήματα, τις προβληματικές συμπεριφορές ή τα συμπτώματα της ψυχικής διαταραχής.
Στη συνέχεια, ο θεραπευτής καθοδηγεί τον θεραπευόμενο στη μάθηση λειτουργικότερων τρόπων χειρισμού της πραγματικότητας ενισχύοντας την από- μάθηση των αντιδράσεων που δυσχεραίνουν την καθημερινότητα του.
Βασικό ρόλο στην εξέλιξη της θεραπευτικής διαδικασίας παίζουν οι εργασίες στο σπίτι. Ο θεραπευόμενος καλείται να ανταποκριθεί σε συγκεκριμένες γραπτές δραστηριότητες μεταξύ των συνεδριών οι οποίες στοχεύουν στην υιοθέτηση και εφαρμογή νέων τρόπων σκέψης και συμπεριφοράς.
Έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι θεραπευόμενοι που ολοκληρώνουν τις εργασίες τους σε εβδομαδιαία συχνότητα έχουν 50% πιο γρήγορη εξέλιξη στην θεραπευτική διαδικασία συγκριτικά με εκείνους που δεν αφιερώνουν χρόνο στη δουλειά για το σπίτι.
Ο θεραπευόμενος με την ολοκλήρωση της θεραπείας θα έχει πλέον αντικαταστήσει τις βαθύτερες αρνητικές πεποιθήσεις με περισσότερο λειτουργικές, τα αρνητικά πρότυπα με θετικά και θα έχει διασπάσει τους αλυσιδωτούς αρνητικούς συνειρμούς που συνδέουν περιβαλλοντικά ερεθίσματα με φοβικές και αρνητικές καταστάσεις.
Οι Εφαρμογές της Γνωσιακής-Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας
Αν και η εφαρμογή της θεραπείας έχει εξίσου υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας σε θεραπευτικές συνεργασίες που αφορούν θέματα αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης, η γνωσιακή- συμπεριφορική ψυχοθεραπεία εφαρμόζεται κυρίως στη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη, το άγχος, συμπεριλαμβανομένων των εξελικτικών διαταραχών της παιδικής και εφηβικής ηλικίας όπως σχολική φοβία, διαταραχή ελλειματικής προσοχής με/χωρίς υπερκινητικότητα και άλλες.
ΕΝΗΜΕΡΩΘΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Βασιλική Γ. Βενέτη ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας
Ειδίκευση στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία